Specyfika żywienia chorych.
W chorobie Parkinsona właściwa dieta stanowi istotny element wspomagający leczenie farmakologiczne. Pozytywnie wpływa ona na skuteczność przyjmowanych leków i pozwala utrzymać odpowiedni stan odżywienia, który bezpośrednio przekłada się na dobre samopoczucie pacjenta.
Wprawdzie nie istnieje dieta, która może zapobiec rozwojowi choroby Parkinsona lub powstrzymać jej postęp, odpowiedni sposób odżywiania stanowi jednak ważny element jej terapii. Należy również pamiętać, że skuteczność leczenia jednym z najczęściej stosowanych w chorobie Parkinsona leków – Lewodopą, w znacznym stopniu jest uzależniona od szybkości jej wchłaniania oraz obecności czynników zaburzających ten proces, a zatem także od diety stosowanej przez chorego. Ponadto w niektórych przypadkach nadmiar białka w diecie wpływa na zmniejszenie skuteczności leczenia Lewodopą. W takiej sytuacji najlepiej przyjmować lek 30 minut przed posiłkiem lub godzinę po nim.
Dieta osób chorych na Parkinsona, przyjmujących lek Lewodopę.
Dieta powinna być szczególnie kontrolowana, przede wszystkim pod względem ilości białka. Należy zwrócić uwagę, by jego podaż nie przekraczała 0.8 g/kg masy ciała. Zawarte w białkach aminokwasy współzawodniczą z Lewodopą w procesie wchłaniania. Im jest ich więcej, tym mniej leku przedostaje się do krwi i tym mniejsza skuteczność leczenia. Terapia preparatami Lewodopy zwiększa również zapotrzebowanie na witaminy z grupy B, przede wszystkim B6, B12, PP i kwas foliowy. Dlatego też pacjentom zaleca się spożywanie produktów będących ich źródłem: ciemnego pieczywa, grubych kasz, warzyw, nasion, podrobów, jaj i przetworów mlecznych.
Właściwa dieta zapewnia skuteczne działanie leków, wpływa na dobre samopoczucie chorego oraz warunkuje utrzymanie właściwej masy ciała. Istotny problem u pacjentów z chorobą Parkinsona stanowi niedożywienie. Jest ono spowodowane zarówno trudnościami w posługiwaniu się sztućcami, jak i częstym współwystępowaniem depresji, która zazwyczaj wiąże się z brakiem apetytu. Ponadto znacząca część energii chorego wydatkowana jest na ruchy mimowolne, czyli drżenie mięśni oraz zwiększone napięcie mięśniowe.
Elementy diety korzystne w chorobie Parkinsona:
Witaminy antyoksydacyjne:
Badania epidemiologiczne wskazują, że ryzyko rozwoju choroby Parkinsona zmniejsza duże spożycie surowych warzyw i owoców, stanowiących źródło przeciwutleniaczy. Przeciwutleniacze, takie jak witamina C, ß-karoten czy witamina E neutralizują wolne rodniki, które sprzyjają chorobom neurodegeneracyjnym.
W badaniach dotyczących suplementacji przeciwutleniaczami u osób z chorobą Parkinsona nie uzyskano jednoznacznych wyników, z całą pewnością jednak można polecić dietę, która dostarcza je z naturalnych źródeł, czyli z warzyw i owoców.
witamina C-brukselka, chrzan, jarmuż, papryka czerwona i zielona, natka pietruszki, szpinak, kalafior, kalarepa porzeczki czarne, truskawki, poziomki, kiwi, cytryna, grejpfrut, pomarańcza
beta-karoten-marchew, natka pietruszki, jarmuż, szpinak, szczaw, szczypiorek, papryka czerwona, boćwina morele, melony, brzoskwinie, śliwki
witamina E-natka pietruszki, papryka czerwona i zielona, kapusta włoska, czerwona i biała czarne jagody, nektarynki, awokado
Kwasy tłuszczowe omega 3:
Uważa się, że kwasy tłuszczowe omega 3, których bogate źródło stanowią ryby, mogą zmniejszać ryzyko chorób neurodegeneracyjnych, do których zalicza się chorobę Parkinsona. Szczególnie korzystny jest kwas dokozaheksaenowy (DHA), niezbędny do prawidłowego wzrostu i funkcjonowania mózgu. Ponadto DHA chroni neurony przed cytotoksycznością. W jednym z badań stwierdzono, że suplementacja kwasami omega 3 zmniejszała ryzyko depresji w tej grupie chorych.
Kofeina:
Niektóre badania wskazują na korzystne działanie kofeiny. Zgodnie z wynikami dużego badania prospektywnego, opublikowanymi w 2012 roku, regularne spożycie kofeiny zmniejsza ryzyko zachorowania na chorobę Parkinsona (w większym stopniu u mężczyzn niż u kobiet).
Prawdopodobny mechanizm działania kofeiny wiąże się z blokowaniem receptorów adenozyny A1 i A2, co prowadzi do zwiększenia aktywności ośrodkowego układu nerwowego. Ponadto blokowanie receptorów adenozyny A1 wpływa na zwiększenie uwalniania neuroprzekaźników, takich jak acetylocholina, noradrenalina i dopamina. Z kolei inaktywacja receptorów adenozyny A2 powoduje zwiększoną aktywność dopaminy oraz chroni receptory dopaminergiczne przed czynnikami toksycznymi.
Jak powinna się odżywiać osoba z chorobą Parkinsona?
Przede wszystkim należy pamiętać o różnorodności spożywanych pokarmów. Dieta powinna zaspokoić zapotrzebowanie zarówno na białka oraz tłuszcze, jak i węglowodany. Podstawę dobrze skomponowanej diety stanowią warzywa i owoce oraz pełnoziarniste produkty zbożowe, takie jak: pieczywo razowe, pieczywo graham, grube kasze (gryczana, jęczmienna, pęczak) oraz płatki (owsiane, jęczmienne, żytnie).
W codziennej diecie powinny się także znaleźć chude produkty nabiałowe: jogurty, kefiry, maślanki, najlepiej naturalne, nie zaś owocowe, oraz sery twarogowe. Z powodzeniem można do nich dodać świeże owoce.
Z produktów dostarczających białko do diety warto włączyć chude gatunki mięs (chuda wołowina, cielęcina, kurczak, indyk). W diecie nie powinno zabraknąć wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega 3, których najlepszym źródłem są ryby, zwłaszcza ryby morskie, takie jak: łosoś, tuńczyk, śledź czy makrela. Dobrym źródłem białka są również jajka oraz nasiona roślin strączkowych.
CZĘSTE PROBLEMY PRZY POSIŁKU I SPOSOBY ICH POKONYWANIA:
Niektóre problemy, które dotykają osób z chorobą Parkinsona, można ograniczyć, pamiętając o kilku zasadach.
1. Trudności związane z krojeniem produktów.
– zadbaj aby talerz się nie ślizgał, należy korzystać z antypoślizgowych podkładek wykonanych z gumy, a nie z materiału tekstylnego;
– zadbaj aby jedzenie nie zsuwało się z talerza, należy używać głębokich talerzy;
– jeśli to możliwe, należy spożywać pokarm niewymagający krojenia lub pomagać podopiecznemu;
– należy używać sztućców z pogrubionymi uchwytami lub z uchwytami gumowymi, które trudniej się wyślizgują z ręki.
2. Trudności w połykaniu.
– nie należy się spieszyć podczas jedzenia;
– należy uważać, aby Podopieczny brał do ust niewielkie kęsy, gryzł je dokładnie i ostrożnie połykał;
– o ile to możliwe, należy przygotowywać posiłki łatwe do pogryzienia i połknięcia;
– należy pilnować aby podopieczny zawsze połykał kęs, który ma w ustach, a dopiero potem sięgał po następny;
– należy pilnować, aby połykał nadmiar śliny przed włożeniem jedzenia do ust;
– dozwolone jest popijanie podczas posiłków, jeśli podopiecznemu połykanie wydaje się wtedy łatwiejsze.
3. Szybko się pojawiające uczucie sytości.
-należy zaplanować kilka mniejszych posiłków dziennie (nie 3 większe, a nawet 6 mniejszych posiłków na dzień);
– jedzenie w towarzystwie i rozmowa może odwracać uwagę od szybko pojawiającego się uczucia sytości.
4. Zaparcia.
– należy dostarczać odpowiednią ilość płynów (około 6–8 szklanek na dzień);
– umiarkowana aktywność fizyczna usprawnia perystaltykę jelit;
– należy zwiększyć ilość błonnika pokarmowego w diecie: spożywać pełnoziarniste produkty zbożowe, nasiona roślin strączkowych, surowe warzywa i owoce.
Podsumowanie.
Dieta osoby chorej na Parkinsona powinna być wysokokaloryczna, bogata w składniki odżywcze, zapewniająca minimalną ilość białka i jednocześnie uwzględniająca preferencje pokarmowe pacjenta oraz obecność chorób współtowarzyszących.
