Ogólna charakterystyka.
Dieta po udarze mózgu powinna być szczególnie starannie komponowana. W wyniku udaru mózgu często dochodzi do niedowładów kończyn, częściowego lub całkowitego paraliżu, zaburzeń widzenia, problemów z połykaniem i samoobsługą, utraty apetytu. Prowadzić to może do niedostatecznego odżywienia się pacjenta, co z kolei obniża skuteczność rehabilitacji i pogarsza samopoczucie chorego. Jak żywić chorego po udarze? Jakie są zasady diety po udarze
Żywienie po przebytym udarze mózgu stanowi poważny problem ze względu na często występujące u chorych zaburzenia świadomości, połykania, odruchy kaszlu i niewydolność oddechową. Stany te uniemożliwiają karmienie chorego przez usta. Zaburzone połykanie, czyli dysfagia jest główną przyczyną niedożywienia chorych na udar mózgu.
Niedożywienie towarzyszące chorobie dodatkowo oprócz objawów udaru mózgu wydłuża czas powrotu do zdrowia, powoduje spadek odporności, pogarsza samopoczucie i osłabia siłę mięśniową.
Wartość energetyczną diety należy ustalać indywidualnie dla każdego pacjenta w zależności od masy ciała, kondycji fizycznej, stanu zdrowia.
Zapotrzebowanie energetyczne u chorych po udarze mózgu jest zwykle zwiększone z powodu pobudzenia, niepokoju, bólu, ograniczenia sprawności ruchowej, wzmożonego wysiłku podczas oddychania i wykonywania jakichkolwiek czynności.
Chorych w śpiączce odżywia się przez zgłębnik nosowo-żołądkowy dietą płynną, zmiksowaną, przygotowana z produktów naturalnych lub dietami przemysłowymi. Zaleca się aby objętość diety wynosiła 1500-2500 ml, a 1ml pożywienia zawierało 1 kcal. Większe stężenie pokarmu może uniemożliwić podawanie go przez sondę, natomiast mniejsze stężenie nie zagwarantuje podania zalecanej ilości energii i składników pokarmowych. Liczba posiłków zależy od zapotrzebowania energetycznego i objętości diety, zaleca się aby były co najmniej 4 posiłki podawane co 3,5-4 godziny o temp 37 stopni
W miarę poprawy stanu zdrowia chorego – gdy jest on świadomy, wydolny oddechowo, ma prawidłowe wydzielanie śliny, nie krztusi się – przechodzi się na żywienie doustne. Choremu podaje się wtedy pokarmy o konsystencji papkowatej, najczęściej w formie gęstych zup.
Jeżeli chory nie krztusi się, można mu wprowadzać małymi porcjami (przez rurkę, łyżeczkę lub specjalnym dzbanuszkiem), soki przecierowe o konsystencji półpłynnej.
Po pewnym czasie oprócz dań miksowanych choremu podaje się potrawy przecierane, mielone, łatwo strawne. Sukcesywnie dietę można wzbogacać o pieczywo pszenne, szynki, ryby, mięso, jajka oraz potrawy o konsystencji stałej.
Co jeść, a czego nie jeść (jako 7 najważniejszych zasad)?
1. Ogranicz tłuszcze zwierzęce!
Tłuszcze nie powinny dostarczać więcej niż 25-30% energii, zatem trzeba ograniczyć: masło, śmietanę, tłuste jogurty, zabielacze do kawy i herbaty, sery żółte i pleśniowe, tłuste serki homogenizowane, margaryny, smalec oraz mięsa takie jak kaczka, gęś, wieprzowina, baranina, w tym m.in. boczek, kiełbasy (zwłaszcza wieprzowe), potrawy smażone i pieczone w tłuszczu, niektóre podroby.
2. Unikaj soli!
Bezwzględnie należy zmniejszyć jej spożycie do 2-3 g na dobę. O nadmiar soli w diecie nietrudno – większość produktów dostępnych w sklepach zawiera jej dodatek, a im bardziej przetworzona żywność, tym większe prawdopodobieństwo, że jest w niej sól. Wędliny, podroby, dania typy fast-food, dania typu instant (zupki, makarony), niezdrowe przekąski (paluszki, krakersy, chrupki, chipsy, żółte sery), mieszanki przyprawowe, a nawet soki warzywne – mają dodatek soli. Warto przyglądać się etykietom i unikać tych, które obfitują w sól w składzie. Nadmiar tej przyprawy powoduje wzrost ciśnienia tętniczego, który często jest przyczyną wylewu krwi do mózgu, a co więcej, zbyt duża ilość sodu wpływa na mikro-urazy czy martwicę tkanki mózgowej.
3. Wybieraj ryby zamiast mięsa!
2-3 porcje ryby w tygodniu pozwolą dostarczyć organizmowi kwasów tłuszczowych z grupy omega-3, które wykazują udowodnione naukowo działanie przeciwzakrzepowe, przeciwzapalne, obniżające ciśnienie krwi, stymulujące odporność na infekcje. Obiegowa opinia, że ryby są bardzo drogie, nie ma już pokrycia w rzeczywistości.
4. Pamiętaj o warzywach do każdego posiłku oraz o owocach!
Podstawą diety powinny być warzywa i owoce. To doskonale źródło witamin, składników mineralnych i błonnika. Bogate w witaminę C, ß-karoten, flawonoidy chronią naczynia w mózgu przed uszkodzeniem i przed rozwojem miażdżycy.
Warzywa i owoce będące dobrym źródłem wit. C to: pietruszka, chrzan, papryka, brukselka, czarne porzeczki, aronia oraz truskawki.
Dobrym źródłem ß -karotenu są natomiast: marchew, papryka czerwona, dynia, cykoria, brokuły, boćwina, liście pietruszki i kopru, szczypiorek, szpinak, szczaw, sałata i kapusta pekińska oraz morele i ich suszone owoce, brzoskwinie, śliwki.
5. Pamiętaj, że błonnik jest nie tylko “na odchudzanie”!
Spożycie błonnika, czyli włókna pokarmowego, istotnie redukuje czynniki ryzyka udaru mózgu, w tym wysokie ciśnienie krwi i wysokie stężenie lipoprotein o niskiej gęstości (LDL), opóźnia wchłanianie trójglicerydów i jednocześnie korzystnie wpływa na procesy trawienne. Dieta uboga w błonnik, opierająca się na oczyszczonych z niego i przetworzonych produktach z reguły jest wysokoenergetyczna i przyczynia się do otyłości – kolejnego czynnika ryzyka udaru. Dobrym źródłem błonnika są produkty zbożowe: otręby, zarodki, płatki owsiane, chleby razowe, kasze i ryż, a także rośliny strączkowe w tym fasola, soczewica, groch, warzywa i owoce. Pamiętajmy, że wraz ze zwiększoną ilością błonnika w diecie zaleca się również zwiększenie ilości przyjmowanych płynów.
6. Trzymaj wagę w ryzach!
Bardzo ważne jest utrzymanie prawidłowej masy ciała, ponieważ nadwaga i otyłość to główne czynniki ryzyka udaru mózgu. Obecność słodyczy w diecie, które są źródłem cukru lub tłuszczu, a przede wszystkim dużej porcji energii, sprzyja nagromadzeniu się tkanki tłuszczowej, czyli nadwadze, a nawet otyłości. Cukier zwiększa ilość triglicerydów i cholesterolu w surowicy krwi, których zbyt wysoki poziom jest przyczyną miażdżycy.
7. Naturalne leki zaproś na talerz!
W profilaktyce udaru znaczenie ma wiele składników. Jednym z nich są antyoksydanty – związki organiczne wykazujące dużą aktywność przeciwutleniającą. Redukują one wolne rodniki tlenowe, uszkadzające naczynia krwionośne – udowodniony wpływ na przeciwdziałanie zawałowi serca, nowotworom, a nawet procesom starzenia się. Wśród nich można wymienić flawonoidy, izoprenoidy. Sporo ich w warzywach i owocach: morelach, wiśniach, winogronach, jagodach, żurawinie, selerze naciowym, naci pietruszki, cebuli.
Inne składniki działające profilaktycznie to witaminy z grupy B: B6, B12, kwas foliowy. Pierwszą można znaleźć w warzywach (brokuły, marchew, brukselka) i owocach (kiwi, banan), ale także w produktach zbożowych (kaszach, pieczywie pełnoziarnistym, otrębach pszennych, zarodkach pszennych) czy roślinach strączkowych (fasoli, grochu, soczewicy).
Witamina B12 występuje głównie w rybach i mięsie, a kwas foliowy w fasoli, soi, soczewicy, grochu, brukselce, brokułach, szpinaku, natce pietruszki, zielonym groszku, awokado, kiełkach i otrębach pszennych, wątróbce wieprzowej i wołowej, wątróbce drobiowej i cielęcej.
Przykładowy jadłospis dla osoby po udarze mózgu bez problemów z połykaniem lub osoby zdrowej w ramach profilaktyki udarowej:
Wartość kaloryczna 1700 kcal, więc możliwa także redukcja wagi.
Śniadanie:
Płatki owsiane z owocami suszonymi w kefirze:
Płatki owsiane 4 łyżki
Zarodki (czyli kiełki) łyżka
Kefir szklanka
Morele suszone 4 sztuki
Drugie śniadanie:
Pasta z tuńczyka z pomidorem:
Tuńczyk z wody (1 puszki) + 2 łyżki serka homogenizowanego, pomidor duża sztuka,
Grahamka mała
Ogórek kwaszony 2 sztuki
Przekąska: truskawki 1 szklanka
Obiad:
Ryba po grecku z kaszą jaglaną i surówką z zielonej sałaty:
Mintaj 100 g
Kubek tartej włoszczyzny do ryby (do duszenia pod przykryciem )
Szalotka do włoszczyzny (dobrze wyostrzy smak)
Koncentrat pomidorowy, łyżka
Zielona sałata, garść
Jogurt, łyżka do sałatki
Oliwa lub olej roślinny, kilka łyżek: do przygotowania ryby i sałatki
Podwieczorek:
Koktajl z marchewki i banana:
Marchew 2 sztuki duże
Banan sztuka średnia
Kolacja:
Grillowane warzywa w ziołach z grzankami razowymi:
Bakłażan sztuka
Papryka sztuka średnia
Chleb razowy 2 kromki cienkie
Jogurt naturalny 1 szklanki
Oliwa lub olej roślinny + dowolne zioła (klasycznie jak: tymianek, bazylia, szczypior posiekane do warzywa i jogurtu).
