Postępowanie w przypadku odleżyn

Pielęgnacja podopiecznego obłożnie chorego powinna uwzględniać postępowanie przeciwodleżynowe, ponieważ długotrwałe przebywanie w jednej pozycji sprzyja miejscowym zaburzeniom krążenia, a w konsekwencji niedokrwieniu i uszkodzeniu tkanek. Powstają rany od naskórka aż do tkanki kostnej włącznie. Odleżyny bardzo trudno goją się i są kosztowne w leczeniu, a przede wszystkim sprawiają wiele problemów pielęgnacyjnych.

Czynniki powstawania odleżyn:

Istnieje wiele czynników zdrowotnych (wewnętrznych) mogących wpływać na powstawanie ran odleżynowych, które trudno wyeliminować nawet lekarzowi, gdyż wiążą się z ogólnym stanem chorego i upośledzoną pracą wielu narządów (m. in.: niedokrwistość, zaburzenia przyswajania składników pokarmowych, niedobory witamin, niedożywienie, zaburzenia gospodarki białkowej i inne).

Są jednak zauważalne czynniki zewnętrzne, które możemy modyfikować, aby zapobiegać powstawaniu odleżyn.

Na początku pojawia się zaczerwienienie, które uciśnięte palcem zblednie, ponieważ w tej fazie odleżyny mikrokrążenie nie jest jeszcze zaburzone – mówimy wówczas o I stopniu Odleżyny (wg skali Torrance’a).

Dalsze przebywanie w tej samej pozycji spowoduje upośledzenie mikrokrążenia i pozostanie powstałego zaczerwienienia, które nie zblednie pod wpływem nacisku – to już II stopień Odleżyny.

Podciąganie i przesuwanie chorego w łóżku, zamiast unoszenia i delikatnego obracania, zawilgocenie skóry (np.: mokra pościel, pot, mocz), narażanie skóry na rozciąganie i tarcie może spowodować pęknięcia naskórka, tworzenie się pęcherzy oraz głębokie uszkodzenia, aż do granicy z tkanką podskórną – są to objawy III stopnia Odleżyny. Brzegi rany odleżynowej będą dobrze zauważalne, oddzielone od tkanki zdrowej rumieniem i otoczone bolesnym obrzękiem. W tym stadium na dnie rany możemy zauważyć żółtą masę (tkanki rozpadające się) albo czerwoną ziarninę (etap gojenia).

Jeżeli uszkodzenie obejmuje skórę i tkankę podskórną, a na dnie rany widać czarną martwicę zaczyna się IV stopień Odleżyny.
Ostatni, V stopień Odleżyny, to zaawansowana martwica tkanek głębokich, aż do powięzi i mięśni, a nawet kości. Powstają głębokie dziury mogące łączyć się ze sobą tworząc jamy. W ranie powstają wyciekające czarno-brązowe masy tkanek, które uległy obumarciu, a wszystkiemu towarzyszy bardzo przykry zapach. To najcięższy stan rany odleżynowej.

Jeśli odleżyny się pojawią, należy jak najszybciej wdrożyć leczenie przeciwodleżynowe, by stopnie zaawansowane znać tylko z teorii.

Leczenie odleżyn:

Leczenie polega przede wszystkim na uzupełnianiu niedoborów pokarmowych (gł. białka), mikroelementów i witamin, cynku, żelaza i witaminy C oraz stosowaniu specjalistycznych opatrunków, które zleci lekarz. Prawidłowy opatrunek nie jest toksyczny. Utrzymując wilgotność powierzchni, nie przylega do chorej tkanki, ale utrzymuje się na ranie. Daje możliwość dostosowania postaci i wielkości opatrunku do rozległości rany odleżynowej, jest odporny na tarcie i uszkodzenia, dla bakterii – nieprzepuszczalny. Opatrunki specjalistyczne wykonywane są z błon i gąbek poliuretanowych, hydrożeli, hydrokoloidów, dekstranomerów. Stosowane są również opatrunki alginianowe, opatrunki z węglem i srebrem aktywnym oraz środki oczyszczające enzymatycznie.

Ważne jest aby nie barwić odleżyn gencjaną czy jodyną, ponieważ zamazują obraz i wysuszają ranę.

W I i II stopniu, odleżyny możemy leczyć samodzielnie, stosując się do zaleceń pielęgniarki, lekarza czy farmaceuty. Gdy jednak dochodzi do głębokich uszkodzeń III stopnia, IV lub V, leczenie powinniśmy powierzyć wykwalifikowanemu personelowi medycznemu. Lekarz opracuje chirurgicznie powstałe rany (czyszczenie, usuwanie tkanek martwiczych, itd.), natomiast pielęgniarka zadba o profesjonalnie wykonywane opatrunki, zarówno tradycyjne (z gazy), jak i specjalistyczne, zwane nowoczesnymi.

Zapobieganie odleżynom:

Wykonując codzienną pielęgnację, pamiętajmy o dokładnym osuszaniu skóry: nie pocieramy, a dotykamy ręcznikiem.
Natłuszczanie skóry – najlepszą może być oliwka dla dzieci, wazelina kosmetyczna, które łatwo aplikować ze względu na konsystencję. Należy wmasowywać delikatnymi ruchami, aby nie uszkodzić naskórka. Pamiętajmy, aby nie używać zasypek, pudrów ani talku po natłuszczeniu skóry, ponieważ spowoduje to tworzenie się grudek w fałdach skórnych.
Uważajmy podczas każdej czynności, aby np. nie zadrapać skóry chorego, do zamocowania opatrunków stosujmy hipoalergiczne przylepce dostępne w każdej aptece.
Bielizna osobista i pościelowa powinna być z naturalnych materiałów, często prana, zawsze czysta i sucha. Wilgotna, sprzyja maceracji i otarciu naskórka, a przede wszystkim jest dogodnym środowiskiem dla bakterii.
Pomocne będzie stosowanie podkładu płóciennego (lub innego) na łóżku, który często można zmieniać. Podkład powinien być na tyle szeroki, aby ułożony pod plecami pacjenta, sięgał od końca poduszki aż do kolan (aby obszycie nie uciskało skóry chorego). Boki natomiast podkładamy pod materac. Najprostszym sposobem wykonania takiego podkładu jest złożenie zwykłego, dodatkowego prześcieradła na połowę i położenie pod plecami. Poza zapewnieniem czystości, podkład może służyć do bezpiecznego przemieszczania Podopiecznego – przenosimy chorego unosząc go delikatnie na podkładzie, jednocześnie przesuwając podkład w górę lub w bok.
W celu zapewnienia potrzeby czystości stosujemy pieluchomajtki, które nie utrudniają dostępu powietrza, a zmieniane w miarę potrzeby, nie dopuszczają do zanieczyszczenia skóry chorego moczem i kałem.
Regularnie zmieniamy pozycję Podopiecznego, co 1-2 godziny, a nawet co 30 minut z uwzględnieniem wszystkich ułożeń naprzemiennie: na plecach, na brzuchu, na bokach, nisko, wysoko, na siedząco (w zależności od rzeczywistego stanu pacjenta), uważając aby nie uszkodzić naskórka. Pozycję pacjenta zmieniamy również w nocy. Zmiana pozycji nie dopuści do upośledzenia mikrokrążenia skóry, ponieważ wyeliminuje długotrwały ucisk na jedno miejsce.
Możemy wykonać czynności poprawiające ukrwienie skóry, takie jak bardzo delikatny masaż i oklepywanie, które pomoże również zapobiegać zapaleniu płuc.
Ważnym elementem w profilaktyce jest stosowanie zmiennociśnieniowego materaca przeciwodleżynowego. Pamiętajmy jednak, że sam materac, to zbyt mało, aby zapobiegać odleżynom. Przygotujmy również kółka pod pięty, łokcie i pośladki oraz poduszki rehabilitacyjne i wałki pod kolana czy uda. Kółka możemy kupić w sklepie rehabilitacyjnym albo wykonać samemu. Wystarczy owinąć watę bandażem, formując kółeczko z dziurką dostosowaną do wielkości części ciała, do której chcemy zastosować udogodnienie. Do pięty będzie to malutkie kółeczko, pod pośladki odpowiednio większe. Nie należy używać ligniny do zrobienia kółeczek, ponieważ robi się ona zbyt twarda pod naciskiem ciała.
Nie powinniśmy zapominać o stosowaniu odpowiedniej diety, uzgodnionej z lekarzem prowadzącym, uwzględniającej witaminy i sole mineralne, a przede wszystkim białko, ponieważ niedobór białka (głównie albuminy) wpływa na powstawanie odleżyn.
Unieruchomiony Podopieczny wymaga rehabilitacji ruchowej, dostosowanej do rzeczywistego stanu zdrowia. W warunkach domowych ćwiczenia powinny być wykonywane pod okiem rehabilitanta, który nauczy rodzinę jak je wykonywać. Jeżeli Podopieczny może, powinien samodzielnie wykonywać ćwiczenia zlecone przez rehabilitanta.
Powstawaniu odleżyn sprzyjają również infekcje, toteż należy zwalczać wszystkie objawy zakażenia, często wietrzyć pomieszczenie, w którym przebywa nasz podopieczny i nie dopuszczać do przegrzania i pocenia się Podopiecznego.

Uwagi dla opiekuna !

Odleżyna, to poważna rana, łatwo i szybko powstająca na skórze. Czasami wystarcza jedna noc bez zmiany pozycji pacjenta obłożnie chorego, by zauważyć nieblednące zaczerwienienie lub nawet ranę. Odleżyna nie powstaje z winy Opiekuna. Nie zawsze przecież mamy możliwość zatrudnienia specjalisty, który czuwałby nad naszym bliskim dzień i noc, nie dopuszczając do powstania odleżyn, toteż w walkę z odleżynami musi być włączona cała rodzina opiekująca się chorym.