Patologiczna, jakościowo zmieniona odpowiedź tkanek na oddziaływanie różnych obcych substancji, zwanych alergenami, polegająca na reakcji immunologicznej związanej z powstaniem swoistych przeciwciał, które po związaniu z antygenem doprowadzają do uwolnienia różnych substancji – mediatorów stanu zapalnego. Czynnik środowiskowy wywołujący alergię sam w sobie zazwyczaj nie jest dla organizmu szkodliwy. W reakcjach alergicznych uczestniczy układ immunologiczny. Istotną rolę w alergicznych odczynach odgrywają przeciwciała – immunoglobuliny . Alergia może objawiać się łagodnie, jak w przypadku kataru czy łzawienia, aż po zagrażający życiu wstrząs anafilaktyczny i śmierć.
Alergia we współczesnym świecie uznawana jest za najczęściej występujące schorzenie. Większa część chorób alergicznych ma charakter przewlekły i wymaga systematycznego leczenia. Alergię wywołuje nieprawidłowa reakcja układu odpornościowego na określone czynniki. Alergenem uczulającym może okazać się różna substancja w otaczającym człowieka środowisku. Do najczęstszych objawów alergii zalicza się, m.in.: sezonowy katar sienny, całoroczny nieżyt nosa, astma oraz uczulenia na pokarmy. Leczenie alergii jest skomplikowane i musi być wielokierunkowe.
Przyczyny alergii:
Alergenem może być każda substancja z otoczenia człowieka (reakcję alergiczną mogą wywołać substancje wdychane, dotykane, połykane oraz wstrzykiwane). Podczas pierwszego kontaktu z daną substancją organizm nie daje objawów uczulenia. Dopiero przy kolejnym zetknięciu się z alergenem może wystąpić patologiczna reakcja alergiczna.
Najczęściej spotykane alergeny wziewne:
– pyłki roślin
– sierść zwierząt
– zarodniki pleśni
– roztocza kurzu domowego
– wełna
– pierze
Alergeny pokarmowe to zazwyczaj takie produkty, jak:
– mleko krowie, wołowina, cielęcina, białko jajka kurzego, ryby, skorupiaki, orzechy i migdały, owoce cytrusowe, pomidory oraz czekolada. Alergenami są również jady owadów: os, pszczół i szerszeni.
Alergeny pochodzące ze środowiska skażonego to m.in.: metale, takie jak: nikiel, chrom, cynk, kobalt i inne, gumy pochodzenia roślinnego i dodatki stosowane do ich produkcji, lateks, tworzywa sztuczne, substancje dodatkowe w pokarmach oraz wiele innych związków chemicznych. Do tej grupy należy zaliczyć także leki i kosmetyki.
Objawy alergii:
Kiedy organizm ma pierwszy kontakt z substancją uczulającą, zaczyna wytwarzać przeciwciała swoiste dla tej substancji ( tzw. przeciwciała IgE ) oraz staje się gotowy do wyprodukowania dużej ilości immunoglobin odpornościowych. Przeciwciała rozpoznają cząsteczkę, która znalazła się w organizmie, na przykład fragmenty pleśni pojawiające się w powietrzu, jako obcą i zagrażającą temu organizmowi. Rozpoczynają więc proces mający na celu ich zniszczenie. Za pomocą różnych wydzielanych białek organizm chce bronić się przed taką „inwazją”. W konsekwencji doprowadza to do stanu zapalnego danej tkanki, np. wysypki rumieniowo-bąblowej, obrzęku (czyli jakby opuchnięcia) błony śluzowej, skurczu mięśni gładkich, np. w oskrzelach. Jest to reakcja nieprawidłowa i nadmierna. Uczestniczą w niej również przeciwciała, prowadząc do niszczenia własnych komórek organizmu, na które organizm się uczulił. Reakcja ta prowadzić może do niszczenia niektórych składników krwi i spadku ich ilości, spowodowana jest najczęściej lekami lub pokarmami. Niekiedy przeciwciała łączą się po kilka w kompleksy i krążą we krwi. Mogą wywoływać zapalenie naczyń, a jeśli osiądą w jakimś narządzie, prowadzą do jego niszczenia i uszkodzenia jego funkcji – może to dotyczyć np. nerek czy płuc. Przyczynami mogą być leki, pokarmy czy wiele związków chemicznych.
Kolejne zetknięcie z substancją alergiczną może wywołać bardzo gwałtowną i groźną reakcję organizmu, czyli tzw. wstrząs anafilaktyczny. Najczęstsze jego objawy to bardzo szybko pojawiająca się wysypka, rumień, zaczerwienienie skóry i bąble, szybkie puchnięcie, mocno nasilony katar i uczucie zatkania nosa, łzawienie spojówek, ból brzucha oraz biegunka. Wstrząs anafilaktyczny może prowadzić do znacznego spadku ciśnienia, co zagraża życiu osoby, u której wystąpi taki odczyn.
Reakcja alergiczna może objawić się w postaci:
– Ataku astmy z dusznością i silnym kaszlem, obrzękiem krtani lub nawet wstrząsem i drgawkami.
– Objawem alergii mogą być również pojedyncze ogniska zaczerwienienia i złuszczania skóry. Początkowo tworzą się zaczerwienienie i obrzęk, następnie nadżerka pokrywająca się strupkiem. Objaw taki może pojawić się w miejscu kontaktu skóry z kolczykiem czy guzikiem metalowym lub w innych miejscach ciała, np. na twarzy. Często towarzyszą temu suchość skóry oraz jej swędzenie. Skóra czasem reaguje alergicznie również na światło słoneczne i sztuczne! Związane jest to również z przeciwciałami krążącymi we krwi. Reakcja na alergeny w przewodzie pokarmowym, może objawiać się bólami brzucha, biegunkami z domieszką krwi, wymiotami i słabym wzrostem masy ciała
Symptomy reakcji alergicznej pojawiają się bardzo szybko po kontakcie z alergenem, zazwyczaj pierwsze objawy występują już po kilku minutach !
Katar sienny:
Alergiczne zapalenie błony śluzowej nosa (inaczej katar sienny) spowodowane jest antygenami inhalacyjnymi pyłków roślin, występującymi w okresie pylenia drzew, krzewów, traw i chwastów. Głównymi oznakami alergicznego zapalenia błony śluzowej jest obfita wydzielina z nosa (wodnista lub wodnisto-śluzowa) oraz zapalenie spojówek objawiające się zaczerwienieniem, łzawieniem, światłowstrętem oraz świądem oczu.
Charakterystyczne dla kataru siennego są również:
– swędzenie wnętrza nosa
– obrzęk (zatykanie dziurek nosa)
– częste kichanie
– silne bóle głowy
– zaburzenia snu
– zmniejszona koncentracja
W mniejszej liczbie przypadków występują objawy ze strony oskrzeli oraz ataki astmy. U niektórych pacjentów dochodzi także do upośledzenia węchu.
Astma oskrzelowa
Astma oskrzelowa jest przewlekłą chorobą, w której dochodzi do procesu zapalnego błony śluzowej układu oddechowego i związanego z nim nadreaktywnością błony śluzowej na czynniki zewnętrzne. Astma charakteryzuje się napadowym zwężeniem dróg oddechowych, który u jednych osób pojawia się tylko w określonych sytuacjach u innych niemal stale. Głównym objawem astmy jest napad duszności w kontakcie ze swoistym alergenem. Charakteryzuje się on utrudnionym wydechem, męczącym kaszlem i obecnością patologicznych świstów oddechowych, niejednokrotnie słyszalnych na odległość.
Alergia pokarmowa
Alergia pokarmowa charakteryzuje się wystąpieniem wymiotów, nudności, biegunki, zaparcia czy też bólu brzucha do którego dochodzi w wyniku kontaktu ze swoistym alergenem. Często pierwszym objawem alergii pokarmowej może być wzdęcie brzucha, kolki jelitowe, utrata łaknienia, przykry zapach z ust oraz świąd odbytu. Alergia na pokarm może być także przyczyną zmian ze strony układu nerwowego, takich jak: zmęczenie, nadmierna senność, bóle głowy, trudności w koncentracji i nadpobudliwość. Głównym alergenem jest mleko, a także jajka i orzeszki ziemne, pyłki drzew i ryby.
Rozpoznanie alergii
Alergię od innych chorób odróżnia czas oraz okoliczności jej pojawienia się, ponieważ objawy występują tylko w przypadku kontaktu z alergenem. Kiedy w słoneczny dzień, bez wcześniejszego przeziębienia się, występują takie objawy, jak kichanie, wyciek z nosa, pieczenie spojówek oraz łzawienie – wówczas z pewnością to reakcja alergiczna, jaką jest katar sienny. Alergia pokarmowa najczęściej objawiać się będzie zaczerwienieniem i swędzeniem skóry występującym po zjedzeniu niektórych pokarmów (np. czekolady). Inne objawy, które świadczą o reakcji alergicznej to obrzęk skóry, bolesność, nasilona pokrzywka, ból brzucha, które mogą nastąpić, np. po ukąszeniu jakiegoś owada.
Ustalenie prawdopodobnego czynnika alergicznego na podstawie wywiadu potwierdzane jest dalszymi badaniami diagnostycznymi alergii takimi jak:
– testy skórne;
– badania serologiczne;
– testy (próby) ekspozycyjne.
Leczenie alergii
Obecnie całkowite i trwałe wyleczenie alergii nie jest możliwe. Jeśli wystąpi już skłonność do reakcji uczuleniowej, to zazwyczaj towarzyszy ona do końca życia. Czasami organizm zmienia swoją reaktywność i objawy alergii samoistnie ulegają wygaszeniu. W przypadku nasilania się objawów, ogranicza się je poprzez wprowadzenie leczenia pod postacią środków farmakologicznych oraz ograniczenie lub całkowite wyeliminowanie kontaktu z alergenami.
Leczenie wprowadza się w celu całkowitego wygaszenia objawów lub ich kontrolowania, żeby umożliwić alergikowi normalne funkcjonowanie. Bardzo ważne, aby chory jak najwięcej wiedział o swojej chorobie. Pozwoli to uniknąć sytuacji niepotrzebnego narażenia na kontakt z alergenem, a w przypadku, kiedy taka sytuacja już się wydarzy, podjąć właściwe postępowanie. Proces leczenia alergii ma charakter wielokierunkowy i długoterminowy. Najważniejszy jest pierwszy etap, czyli właściwe rozpoznanie substancji uczulającej, a następnie konsekwentne unikanie jej. W przypadku alergii pokarmowej, alergii na jady owadów, takie postępowanie jest możliwe do zrealizowania. W przypadku uczulenia na pyłki roślin, zachowanie profilaktyczne jest już znacznie utrudnione.
W leczeniu chorób alergicznych stosuje się głównie środki antyhistaminowe jako pojedynczy lek lub w połączeniu z innymi lekami oraz kortykosteroidy stosowane donosowo w aerozolu, wziewnie w postacie inhalatorów lub doustnie w tabletkach. Jako krople do oczu oraz aerozole do nosa można stosować kromoglikany, które działają przy długotrwałym stosowaniu. W wypadku napadu duszności w astmie oskrzelowej stosuje się doraźnie inhalacje leków z grupy krótko działających betamimetyków. W użyciu są również leki antyleukotrienowe oraz immunoterapia swoista (odczulanie).
Przydatne linki:
